Op 25 mei 2021 werd door bewoners in een woonwijk in NW Delft, ZH een Dwergooruil gemeld. De vogel was toen al enkele dagen aanwezig, wellicht zelfs vanaf de 18e: dat wisten ze zeker, omdat de roep hun nachtrust al meerdere dagen verstoorde. In elk geval is er van 23 mei ook een opname. De vogel werd voor het laatst in de nacht van 12 op 13 juni gemeld.
Doordat dit na een geval in Barneveld, GE van 22 mei – 19 juni 2010 de eerste twitchbare in ruim tien jaar was, was er veel belangstelling. De Delftse Dwergooruil is op waarneming.nl meer dan 675 keer ingevoerd. In elk geval op 25 mei stak hij de gemeentegrens met Rijswijk over, hemelsbreed nog geen 80 meter vanaf zijn favoriete boom. Door te scannen op beweging en met wat geluk, was de vogel regelmatig in de avondschemer te zien. Op 27 mei werd de vogel beschenen met een zaklamp. Op foto’s die daarbij werden gemaakt, werd een ring zichtbaar. Snel was duidelijk dat dit – zoals sommigen vreesden – geen kwekersring was, maar een ‘officiële’ onderzoeksring. Het enige wat zichtbaar was, waren een ‘9’ en een ‘4’, en een ‘O’ in de landencode. Leon Kelder opperde dat het leek op een ‘Ozzano’-ring (Italië), maar er was óók een bericht van een ervaren ringer uit die hoek die stelde dat de indeling ook op een Portugese ring zou passen (‘Lisboa-Cempa’). Ook Spaanse ringen (Icona-Madrid) bevatten ten slotte een ‘O’. Op 8 juni is de vogel gevangen om zowel het herkomstland, als de individuele ringgegevens te achterhalen. De ring bleek inderdaad afkomstig uit Italië.
De vangst
In principe is het gericht vangen van zeldzaamheden niet toegestaan, maar er zijn uitzonderingen mogelijk: bij een specifieke reden kan het Vogeltrekstation (VT) hier toestemming voor verlenen. Denk bijvoorbeeld aan de braamsluipers of de hybriden Fluiter x Bergfluiter die de afgelopen jaren zijn gevangen voor DNA-onderzoek. Om zo’n vogel gericht te vangen zijn drie dingen nodig: a) een ringer met een juiste vergunning; b) een specifieke reden (per geval in overleg met het VT); en c) toestemming van de terreineigenaar/beheerder. We zijn ons ervan bewust dat vogels vangen bij sommigen emoties oproept en dat wat voor de één voldoende reden is, anders ligt bij een ander. Van een Witkopgors met buitenlandse ring in Noordwijk in 2018 die nét het net miste, wordt één van ons nog wel eens zwetend wakker: een gemiste kans. Gesterkt door een serie appjes van bekenden die ervoor pleitten het te proberen, in combinatie met onze overtuiging dat een vangactie geen permanente verstoring zou veroorzaken (naast onze algemene, ruime ervaring met het ringen van vogels, ook gebaseerd op jarenlange ervaring met een uilenproject voor drie soorten in deze regio in deze tijd van het jaar), besloten we een poging te wagen. Even na middernacht op 8 juni was het zover. In het gezelschap van stadsecoloog Diny Tubbing en een delegatie van de Vogelwacht Delft (Gerard Dumaij, Kees Mostert en Hans Zweekhorst) werd de Dwergooruil in een wat lager gelegen vliegbaan die de vogel vaker gebruikte in een mistnet gevangen. Allereerst werd uiteraard de ring afgelezen: ‘Ozzano (BO) Italy’. Op basis van de staart- en handpentekening en -vorm werd hij vervolgens als tweedejaars gedetermineerd. De vogel bleek van de grijze vorm. Daarna werden enkele maten genomen (vleugel: 161 mm | staart: 70 mm | tarsus: 27,9 mm | kop-snavel: 46,5 mm | gewicht: 80,4 gram; dit laatste duidt op een prima conditie) en tenslotte werd de vogel gefotografeerd. Binnen een kwartier na de vangst was hij weer los. De vogel vloog daarbij direct terug naar zijn favoriete boom. Tot onze stomme verbazing begon hij, al met al binnen tien (!) seconden na het vrijlaten, direct weer te roepen! We hadden geen permanente verstoring verwacht, maar deze vogel ‘herpakte’ zich wel héél snel. Ook de avonden daarna zat de vogel ‘gewoon’ op zijn post.
Dwergooruil Otus scops, Delft, 8 juni 2021 (Vincent van der Spek)
De herkomst
Dankzij Erik Maassen (die voor het VT Italiaanse ringmeldingen verwerkt) en Pierfrancesco Micheloni (Italiaanse ringcentrale) kwamen de ringgevens snel boven tafel. Dank daarvoor! De vogel bleek op 15 augustus 2020 als eerstejaars geringd op de grens tussen Trentino en Lombardije, 827 km ten zuidoosten van Delft. Dwergooruilen overwinteren vooral in West- en Oost-Afrika, al zijn er het gehele jaar in het Europese deel van de Middellandse Zee kleine aantallen aanwezig. De richting tussen ring- en terugmeldplek valt op: noordwest. De meeste soorten in Europa trekken over een lijn noordoost-zuidwest, of noord-zuid. Dit wordt ook voor Dwergooruilen aangenomen: de weinige terugmeldingen uit Italië en Spanje wijzen daarop, maar ook het feit dat het Aziatische deel van de populatie in (Oost-) Afrika (en dus niet in Azië) overwintert. Daarmee is zowel het ‘doorschieten’ als de richting waarin opvallend. Dwergooruil is een soort die mogelijk naar het noorden opschuift onder invloed van klimaatverandering. In het voorjaar van 2021 zaten er vrij dicht bij Nederland ook Dwergooruilen in België en Duitsland (drie in Nordrhein-Westfalen), en in Wit-Rusland werd zelfs een broedgeval gemeld. Wat de origine is van dwaalgasten ten noorden van het verspreidingsgebied is nu uiteraard niet plots duidelijk, maar dit is een eerste aanwijzing van waar vogels in onze contreien vandaan kunnen komen.
Vincent van der Spek & Rinse van der Vliet