Op zaterdag 1 mei 2021 besloten wij, Thijs Fijen en Arjan Dwarshuis, de Maasvlakte aan te vallen. Al maanden hadden we het erover om een keer samen te gaan vogelen, maar telkens kwam het er niet van en dit werd ons allereerste tête-à-têtje. Er was absoluut geen sprake van een oostelijke stroming en het beloofde weer zo’n dag te worden waarop we rond het middaguur met onze ziel onder de arm over een foeilelijk industriegebied zouden sjokken. Maar onder het mom van ‘het is 1 mei en het kan ieder moment gebeuren’ reden we vol goede moed in het schemerdonker de Tweede Maasvlakte op. ‘Weet je waar het de perfecte tijd voor is? Een Amerikaans gorsje, of een Junco’, grapte Arjan nog, terwijl we de auto bij de befaamde greppel naast de brandweerkazerne parkeerden…
De vogelactiviteit in de greppel is vaak indicatief voor de hoeveelheid aankomst, dus die ene alarmerende Heggenmus Prunella modularis met voer in de bek die wij aantroffen, beloofde weinig goeds. ‘Dit wordt een lange dag’. Met de Witkeelgors Zonotrichia albicollis van oktober 2019 in ons achterhoofd besloten we de buitenkant van de Oude Stuifdijk naar het oosten toe af te lopen. Ook hier leverde de eerste meters geen vuurwerk op, met slechts een enkele Braamsluiper Sylvia curruca en een paar zingende Zwartkoppen Sylvia atricapilla die we ter motivatie tot ‘verse aankomst’ bombardeerden. We besluiten ‘nog eventjes tot het hek te lopen’ waar we rond een uur of 07:30 onverrichter zake aankwamen, met als onbetwiste hoogtepunt één Tapuit Oenanthe oenanthe. Al ouwehoerend – Arjan niet ongewoon - liepen we met het licht mee rustig terug naar de auto toen er ineens een zangertje met donkere staart en opvallende witte staartzijdes van het pad opvloog en op een paar meter boven in een duindoorn landde. Wat we vervolgens door onze kijkers zagen veroorzaakte volledige kortsluiting: een grijzige gorsachtige zangvogel met een conisch ivoorkleurig snaveltje. We stonden gewoon naar een Yank te kijken! ‘Platen Arjan,’ stamelde Thijs, waarop mijn camera begon te ratelen. De vogel stak het pad over en landde in een boompje op de stuifdijk, waarna hij al snel in de dichte begroeiing verdween.
'Cassiar' Grijze Junco Junco hyemalis cismontanus, Maasvlakte, 1 mei 2021 (Arjan Dwarshuis)
Een snelle blik op het scherm bevestigde ons vermoeden: we hadden zojuist een Grijze Junco Junco hyemalis ontdekt. Vol ongeloof barstten we in gejuich uit, waarna we snel wat BOC’jes in de Birding Basterds Appgroep slingerden. Mede door de trillende beentjes, en het checken van de foto’s (‘Heb je beide poten er op?’ ‘Vleugels en staart zijn gaaf, toch?’) raken we de vogel kwijt, en duurt het voor ons gevoel een eeuwigheid tot de eerste Maasvlaktevogelaars aankomen. Op dat moment vinden we de vogel terug, kan Thijs twee roeptypen opnemen en maken we betere foto’s. BAM!
’Cassiar’ Grijze Junco Junco hyemalis cismontanus - Arjan na de ontdekking. Maasvlakte, Rotterdam, 1 mei 2021 (Thijs Fijen)
Ondertussen is er in verschillende app-groepen discussie losgebarsten over de wel erg rossige flanken en donkere borst en of dit geen teken was van de Oregon-groep. De vogel is ondertussen uit beeld, en enigszins geïrriteerd over dit ‘gezaag’ (de Oregon groep J h oreganus trekt relatief korte afstanden), wijten we de discussie aan de slechte BOC’jes, de leeftijd van de vogel (2e kalenderjaar) en het mooie ochtendlicht. Maar toch, het knaagt ook bij ons. Afhankelijk van de houding is de borst toch wel erg donker afgetekend, en die flanken zijn inderdaad echt wel een beetje rossig. Het is gelukkig geen Oregon, want die heeft een veel sterker contrast in de nek, of niet dan? Via Facebook weten we Amerikanen te bereiken die weten te melden dat dit is wat zij noemen een ‘Cassiar’ Junco J h cismontanus. Afhankelijk van wie je het vraagt is dat een aparte ondersoort, een variant, of een hybride/intergrade tussen de hyemalis-groep (Slate-coloured) en de oregon-groep (Oregon). Om een parallel te trekken met een situatie in Europa: Italiaanse Mussen Passer italiae zijn een stabiele hybride tussen Huismussen P domesticus en Spaanse Mussen P hispaniolensis. De woorden ‘vagrancy potential’ vallen al snel, maar niemand die aanwezig was had tot vandaag überhaupt van een ‘Cassiar’ Junco gehoord! Inmiddels weten we dat ‘Cassiar’ Junco broedt in de Canadese Rocky Mountains, grofweg 7500km vanaf de Oude Stuifdijk op de Maasvlakte. Het broedgebied is relatief klein, maar de soort overwintert in Noord-Amerika van de westkust tot de oostkust, en vanaf de oostkust is het natuurlijk net zo ver over de oceaan als voor een hyemalis. Tot 13:30 is de vogel geregeld in beeld geweest, maar daarna niet meer waargenomen. Op waarneming.nl staan 78 waarnemingen, dus vermoedelijk hebben minder dan 150 mensen de vogel gezien. Het merendeel van de waarnemers kwam omdat het de eerste twitchbare voor Zuid-Holland en zuidelijk Nederland was, plus een paar ‘alles-twitchers’.
’Cassiar’ Grijze Junco Junco hyemalis cismontanus, Maasvlakte, Rotterdam, 1 mei 2021 (Wietze Janse)
De vogel is in zijn tweede kalenderjaar, te zien aan de gesleten alula, ruicontrast in de tertials, en een sterk contrast tussen de geruide grote dekveren en de oude handpendekveren. Vanwege de donkere kop is het een mannetje. In eigenlijk alles is ‘Cassiar’ Junco een tussenvorm tussen de hyemalis-groep en de oreganus-groep, en zo ook deze vogel. De borst is te donker voor een hyemalis, en met name het contrast met de flanken past niet voor hyemalis, maar ook niet zo scherp contrasterend als bij oreganus. De flanken zijn overwegend rossig bruin (c.f. oreganus), maar daar schijnen grijze flankveren doorheen (c.f. hyemalis). De kop is het donkerst rond de ogen en de borst, maar hoe donker dat is hangt sterk van de belichting en de houding af. Er is weinig contrast in de nek tussen kop en mantel, en de kleur van de mantel is bruinig, typisch voor ‘Cassiar’ en contra man hyemalis. Beide roepjes (een scherp gorzentikje met een Europese Kanarie-klank in vlucht (toegegeven, er zou zo maar eens een échte EuroKan tussendoor kunnen roepen..), en een Bruine Boszanger-achtige ‘tak’ in zit) overlappen met alle (onder)soorten.
’Cassiar’ Grijze Junco Junco hyemalis cismontanus, Maasvlakte, Rotterdam, 1 mei 2021 (Garry Bakker)
Als de vogel wordt aanvaard door de CDNA, dan betreft dit de 5e voor Nederland (aannemende dat de vogel van Koudum in april 2021 wordt aanvaard), en de eerste ‘Cassiar’ Junco voor het Westelijke Palearctisch gebied. De vogel heeft in ieder geval zijn leeftijd, locatie en timing mee!
Arjan Dwarshuis & Thijs Fijen